Chùa Phong Phạn – Ngôi chùa cổ 300 tuổi ở Hà Tĩnh

“Phong Phạn thiên thu truyền cửu tích
Ngự thuyền, lan thủy, tại thiên quân
Thị không, thị sắc quy như tại
Vô ngã, vô nhân, như kiến lại..”

Vị trí chùa Phong Phạn

Chùa Phong Phạn cách trung tâm thành phố Hà Tĩnh 42km, về phía nam cầu Bến Thuỷ. Chùa nằm dưới chân núi Hồng Lĩnh, bên bờ sông Lam, thuộc thị trấn Xuân An, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

Vào những ngày xuân, dòng người nườm nượp về đây du xuân cùng lễ chùa, cầu xin một năm gia đình may mắn bình an. Khi đến chùa bạn có thể tìm về cảm giác bình yên trong tâm hồn, buông bỏ được những xô bồ, áp lực ngoài kia. Cùng hòa mình vào thiên nhiên, không gian thanh tịnh Phong Phạn.

Nguồn gốc  tên gọi chùa Phong Phạn

Chùa Phong Phạn trước đây còn gọi là chùa Kẻ Lau, sau đổi tên thành chùa An Lạc hay chùa Đa Lách. Theo sử sách ghi lại, thời vua Nguyễn Huệ (Quang Trung) trên đường hành quân ra Bắc đánh quân Thanh, đoàn quân dừng lại chờ đò. Ông dạo bước bên bờ sông Lam nhìn thấy hai hòn đá và phong cảnh nên thơ, quả là chốn non nước hữu tình. Vua say đắm, đặt tên nơi đây là “Bến Ngự”. Trong lúc quân lính dừng chân nghỉ ngơi dưới chân núi ăn cơm, vua Quang Trung rảo bước đến bên vãn cảnh chùa, ngâm lên mấy dòng thơ:

“Phong Phạn thiên thu truyền cửu tích
 Ngự thuyền, lan thủy, tại thiên quân
Thị không, thị sắc quy như tại
Vô ngã, vô nhân, như kiến lại..
Nhân dân Phong Phạn chùa linh tự
Vạn mã ngàn ngôi sóng Ngự Bình”

Sau khi đánh thắng quân Thanh trở về, Quang Trung cho người dân lập đền thờ dưới chân núi, bên dòng sông Lam. Ông đặt tên là Thủy Ngự và gọi ngọn núi này là Cú Rơm. 

Chùa Phong Phạn – những kí ức chiến tranh 

Được biết đến với ngôi chùa 300 năm tuổi, Phong Phạn đã đi qua bao năm tháng thăng trầm, chứng kiến bao sự kiện lịch sử. Nơi đây, cũng là một trong những địa điểm cách mạng của phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh.

Những năm 1930-1931, phong trào Xô Viết nổ ra giữa hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Chùa  Phong Phạn là điểm trú ngụ, nơi liên lạc và hoạt động bí mật của tổ chức Đảng. Thời bấy giờ chùa Phong Phạn có 3 toà được xây dựng kiên cố bao gồm Thượng điện, Trung điện và Hạ điện. Trước sân chùa có 3 lăng mộ của các vị sư trụ trì và đã viên tịch tại chùa. Trước chùa có cổng Tam quan, cây cối quanh năm xanh tốt. 

Đến những năm kháng chiến chống Mỹ, khu vực nhà chùa bị đánh phá ác liệt. Do chùa tọa lạc gần phà Bến Thủy, gần quốc lộ 1A – Một trong những địa điểm bị không quân Mỹ dội bom. Vào những năm 1969, khi cuộc chiến tranh ngày càng diễn ra căng thẳng, những đợt tấn công bằng B52 ra miền Bắc ngày càng nhiều. Tháng 6/1969, trong một lần tập kích trên không của Mỹ, chùa đã bị ném bom. Lúc này, Sư thầy Thích Quảng Mẫu đã bị thiêu cháy. Người chết trong tư thế còn ôm chặt chiếc tráp đựng Ngọc Phả của chùa. Từ đó chùa không còn người trụ trì, hương khói. Đến tháng 9/1978, cơn lũ lớn kinh hoàng đã cuốn trôi hoàn toàn chùa, để lại một đống  hoang tàn đổ nát. Chùa Phong Phạn trở thành phế tích.

          Quá trình trùng tu chùa Phong Phạn

Đến năm 2001, một đoàn khảo cổ học đến đây đã phát hiện nhiều pho tượng còn sót lại ở dưới giếng như: tượng Phật Thích Ca Mô Ni, tượng Di Đà (bằng gỗ); tượng Thái tử Tất Đạt Đa (bằng đá)… Nhưng đáng tiếc là tất cả đều không còn nguyên vẹn. Sau này, tất cả các công trình phúc lợi đều được tu sửa và xây dựng khang trang. Chùa Phong Phạn cũng được các tăng ni, phật tử và nhân dân trong vùng đóng góp tiền của xây dựng, tái tạo lại.

Năm 2007, Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Hội đồng trị sự Phật giáo Hà Tĩnh đã bổ nhiệm Đại đức Thích Viên Như về trụ trì chùa Phong Phạn. Và cũng từ đó, chùa Phong Phạn tiếp tục được tu sửa, nâng cấp và xây dựng lại khang trang, rộng và đẹp hơn. Nhà Tam Bảo, bao gồm Điện chính thờ Phật Bổn Sư, Tam Thế, Quan Âm Thế Chí, Văn Thu, Phổ Hiền. Hai bên điện phụ, thờ hai pho tượng Hộ Pháp vừa mới được tạc từ hai phiến gỗ. Tượng cao 3 mét, rộng 2,8 mét (bằng gỗ mít), tượng Phật Đức ông, An Na…

           Khuôn viên chùa Phong Phạn

Khuôn viên chùa Phong Phạn tương đối rộng, phần sân chùa có diện tích 200 m2 được lát bằng loại gạch cổ Cẩm Trang. Phía trước là cổng Tam quan, đây cũng là cổng chùa cao lớn nhất miền Trung hiện nay. Cổng Tam quan được xây dựng, thiết kế hơn 100 m3 gỗ lim. Phía trên được lợp bằng loại ngói nam, chiều rộng hai người ôm không xuể. 

Cũng như cổng Tam quan, quần thể điện chính cũng vừa mới được xây dựng. Và đưa vào sử dụng với khối lượng gỗ lim lên tới gần 200 m3. Cột đều được làm từ  gỗ lim, luôn nhẵn bóng, không tì vết nào. Có những cây cột lớn phải 3 – 4 bốn người ôm mới hết. Bên phải điện chính là tượng Quan Âm được điêu khắc bằng một khối đá thạch anh cao 7.4 m, nặng trên 20 tấn. Tượng đứng uy nguy, lộng lẫy, mặt tượng hướng về phía Tây Nam.

Phía Tây Nam, dưới chân tượng Phật là ao cá rộng lớn, bốn mùa nước trong xanh. Phía bên Tây hồ là núi cơm in bóng Lam Giang quanh năm xanh mát. Giữa lưng chừng ngọn núi được nhà chùa bố trí đặt 40 bức pho tượng Phật các loại. Điều này đã tạo cho ngôi chùa thêm phần uy nghi tráng lệ và rất gần gũi với thiên nhiên, khiến du khách có cảm giác như hòa mình vào cõi thiền.

Các hoạt động của chùa Phong Phạn 

Hằng ngày, chùa đón tiếp hàng trăm lượt du khách, phật tử đến đây thăm viếng và cầu bình an. Ngoài ra, chùa cũng tiến hành tổ chức các hoạt động trong các dịp lễ Phật Đản, Vu Lan, Tết…

Đặc biệt vào mùa hè, chùa Phong Phạn thường tổ chức các khóa tu ngắn ngày, thu hút nhiều trại sinh tham gia. Khi đến với khóa tu mùa hè, các trại sinh sẽ được trải nghiệm sinh hoạt và học tập cùng các phật tử nơi đây. 

Với không gian thanh tịnh, phong cảnh hữu tình chùa Phong Phạn là một trong những địa điểm không thể bỏ qua cho những ai muốn tìm về khoảng bình yên trong tâm hồn, cầu những bình yên, may mắn cho bản thân và gia đình. 

Xem thêm: Chinh phục Hải Vân Quan – Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan

THẢO NGỌC